7. SINIF FEN BİLİMLERİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
F.7.1. Güneş Sistemi ve Ötesi / Dünya ve Evren
Bu ünitede öğrencilerin; Güneş sistemini ve Güneş sisteminde bulunan gök cisimlerini ve birbirleriyle olan
ilişkileri tanımaları, teleskobun önemli bir gözlem aracı olması münasebetiyle gök bilimdeki önemini kavramaları
ve teknoloji boyutu dikkate alınarak uzay araştırmalarının sağladığı katkılar hakkında bilgi ve beceriler kazanmaları;
uzay kirliliğinin sebeplerini tartışmaları; Türk-İslam bilim insanlarının uzay araştırmalarına yaptıkları katkıları
anlamaları; yıldız, yıldız çeşitleri, takımyıldızlar, galaksileri tanımaları hedeflenmektedir.
F.7.1.1. Uzay Araştırmaları
Önerilen Süre: 8 ders saati
Konu / Kavramlar: Uydu, uzay kirliliği, gökyüzü gözlem araçları
F.7.1.1.1. Uzay teknolojilerini açıklar.
- Yapay uydulara değinilir.
- Türkiye’nin uzaya gönderdiği uydulara ve görevlerine değinilir.
F.7.1.1.2. Uzay kirliliğinin nedenlerini ifade ederek bu kirliliğin yol açabileceği olası sonuçları tahmin eder.
F.7.1.1.3. Teknoloji ile uzay araştırmaları arasındaki ilişkiyi açıklar.
F.7.1.1.4. Teleskobun yapısını ve ne işe yaradığını açıklar.
- Teleskop çeşitlerine değinilir.
- Işık kirliliğine değinilir.
F.7.1.1.5. Teleskobun gök bilimin gelişimindeki önemine yönelik çıkarımda bulunur.
- Rasathane (gözlemevi) kurulma yerlerinin seçimine ve bu yerlerin taşıdığı şartlara değinilir.
- Batılı gök bilimciler ve Türk İslam gök bilimcilerinin katkılarına değinilir.
F.7.1.1.6. Basit bir teleskop modeli hazırlayarak sunar.
F.7.1.2. Güneş Sistemi Ötesi: Gök Cisimleri
Önerilen Süre: 8 ders saati
Konu / Kavramlar: Yıldız, takımyıldız, galaksi, kara delik
F.7.1.2.1. Yıldız oluşum sürecinin farkına varır.
- Bulutsu kavramına değinilir.
- Bulutsu örnekleri verilir.
- Karadelik kavramına değinilir.
F.7.1.2.2. Yıldız kavramını açıklar.
- Yıldız çeşitlerine değinilir.
- Dünya'dan bakıldığı şekliyle görülen yıldız gruplarının, isimlendirmesi olan takımyıldızlara değinilir.
- Gök cisimleri arası uzaklığın ışık yılı cinsinden ifade edildiğine değinilir.
F.7.1.2.3. Galaksilerin yapısını açıklar.
- Galaksi çeşitlerine değinilir.
- Galaksi örnekleri olarak Samanyolu ve Andromeda galaksilerine değinilir.
F.7.1.2.4. Evren kavramını açıklar.
F.7.2. Hücre ve Bölünmeler / Canlılar ve Yaşam
Bu ünitede öğrencilerin; hayvan ve bitki hücrelerini ayırt edebilmesi, hücre-doku-organ-sistem ve organizma
ilişkisini kavraması amaçlanmaktadır. Ayrıca mitoz ve mayoz bölünme aşamalarını tanımlayabilmeleri, üreme
hücrelerinin oluşumunu, mitoz ve mayoz arasındaki farklılıkları kavramasına ilişkin bilgi ve beceriler kazanmaları
amaçlanmaktadır.
F.7.2.1. Hücre
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Hücre, bitki ve hayvan hücresi arasındaki benzerlik ve farklılıklar, dokular, hücre-dokuorgan-
sistem-organizma ilişkisi, DNA, gen, kromozom
F.7.2.1.1. Hayvan ve bitki hücrelerini, temel kısımları ve görevleri açısından karşılaştırır.
- Hücrenin temel kısımları için sadece hücre zarı, sitoplazma ve çekirdek verilir.
- Hücre organellerinin ayrıntılı yapıları verilmeden sadece isim ve görevlerine değinilir.
- DNA, gen ve kromozom kavramları arasındaki ilişkiden bahsedilir.
F.7.2.1.2. Geçmişten günümüze, hücrenin yapısı ile ilgili görüşleri teknolojik gelişmelerle ilişkilendirerek tartışır.
Bilimsel bilgilerin kesin olmayıp değişebileceği ve gelişebileceği vurgulanır.
F.7.2.1.3. Hücre-doku-organ-sistem-organizma ilişkisini açıklar.
Hücre-doku-organ-sistem-organizma kavramlarının tanımlarına ve aralarındaki ilişkilere değinilir.
F.7.2.2. Mitoz
Önerilen Süre: 4 ders saati
Konu / Kavramlar: Hücre bölünmesi, mitozun evreleri, mitozda kromozomların önemi, mitozun canlılar için önemi
F.7.2.2.1. Mitozun canlılar için önemini açıklar.
F.7.2.2.2. Mitozun birbirini takip eden farklı evrelerden oluştuğunu açıklar.
Mitoz evrelerinin adları verilmez.
F.7.2.3. Mayoz
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Üreme hücrelerinin mayozla oluşumu, mayozun canlılar için önemi, mayozu mitozdan ayıran
özellikler
F.7.2.3.1. Mayozun canlılar için önemini açıklar.
Mayoz evreleri sadece Mayoz I ve Mayoz II olarak verilir.
F.7.2.3.2. Üreme ana hücrelerinde mayozun nasıl gerçekleştiğini model üzerinde gösterir.
Gamet oluşumları sırasında hücre isimlerine değinilmez. Sadece sperm ve yumurta verilir.
F.7.2.3.3. Mayoz ve mitoz arasındaki farkları karşılaştırır.
Mayoz ve mitoz arasındaki farklılıklar verilirken bölünme evrelerindeki farklılıklara değinilmez.
F.7.3. Kuvvet ve Enerji / Fiziksel Olaylar
Bu ünitede öğrencilerin; kütle ve ağırlık kavramlarını öğrenmeleri ve aralarındaki ilişki ve farklılıkları kavramaları,
yer çekiminden hareketle gök cisimleri arasındaki kütle çekiminin varlığından haberdar olmaları, fiziksel
anlamda yapılan işi tanımlamaları, işi etkileyen faktörleri ve işin birimini ifade etmeleri, kuvvet-iş ve enerji
arasındaki ilişkiyi fark etmeleri, enerji çeşitlerini sınıflandırmaları, sürtünme kuvvetinin enerji üzerindeki etkisini
gözlemlemeleri, hava ve su direncinin etkilerine yönelik tasarımlar yapmaları, bilgi ve beceriler kazanmaları
amaçlanmaktadır.
F.7.3.1. Kütle ve Ağırlık İlişkisi
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Kütle, ağırlık, yer çekimi, kütle çekimi
F.7.3.1.1. Kütleye etki eden yer çekimi kuvvetini ağırlık olarak adlandırır.
- Ağırlığın bir kuvvet olduğu vurgulanır.
- Dinamometre kullanılarak ağırlık ölçümü yaptırılır.
F.7.3.1.2. Kütle ve ağırlık kavramlarını karşılaştırır.
F.7.3.1.3. Yer çekimini kütle çekimi olarak gök cisimleri temelinde açıklar.
Matematiksel bağıntılara girilmez.
F.7.3.2. Kuvvet, İş ve Enerji İlişkisi
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Fiziksel iş, kinetik enerji, çekim potansiyel enerjisi, esneklik potansiyel enerjisi
F.7.3.2.1. Fiziksel anlamda yapılan işin, uygulanan kuvvet ve alınan yolla ilişkili olduğunu açıklar.
- İşin birimi joule olarak verilir.
- Matematiksel bağıntılara girilmez.
F.7.3.2.2. Enerjiyi iş kavramı ile ilişkilendirerek, kinetik ve potansiyel enerji olarak sınıflandırır.
- Potansiyel enerji, çekim potansiyel enerjisi ve esneklik potansiyel enerjisi şeklinde sınıflandırılır.
- Potansiyel enerjinin kütle ve yüksekliğe, kinetik enerjinin kütle ve sürate bağlı olduğu belirtilir.
- Matematiksel bağıntılara girilmez.
F.7.3.3. Enerji Dönüşümleri
Önerilen Süre: 8 ders saati
Konu / Kavramlar: Enerjinin korunumu, sürtünme ile kinetik enerji kaybı, hava ve su direnci
F.7.3.3.1. Kinetik ve potansiyel enerji türlerinin birbirine dönüşümünden hareketle enerjinin korunduğu sonucunu çıkarır.
F.7.3.3.2. Sürtünme kuvvetinin kinetik enerji üzerindeki etkisini örneklerle açıklar.
- Sürtünme kuvvetinin kinetik enerji üzerindeki etkisinin örneklendirilmesinde sürtünmeli yüzeyler,
hava direnci ve su direnci dikkate alınır.
- Sürtünen yüzeylerin ısındığı, basit bir deneyle gösterilerek kinetik enerji kaybının ısı enerjisine
dönüştüğü vurgulanır.
F.7.3.3.3. Hava veya su direncinin etkisini azaltmaya yönelik bir araç tasarlar.
- Hava veya su direncinin farklı taşıtların tasarımındaki etkisine değinilir.
- Tasarımlar çizimle ortaya konulur, üç boyutlu bir ürüne dönüştürülmez.
F.7.4. Saf Madde ve Karışımlar / Madde ve Doğası
Bu ünitede öğrencilerin atomun; proton, nötron ve elektrondan oluşan yapısını bilmeleri; saf ve saf olmayan
madde temelinde element, bileşik ve karışımları sınıflandırmaları amaçlanmaktadır. Ayrıca, karışımların ayrılmasında
kullanılan bazı ayırma tekniklerini, elementlerin sembollerini ve bileşiklerin formüllerini öğrenmeleri, çözünme
olayını, çözücü ve çözünen moleküllerin ilişkisiyle açıklamaları, evsel katı ve sıvı atıkların kontrol edilmesi,
geri dönüşüm ve yeniden kullanmanın önemini kavramaları amaçlanmaktadır.
F.7.4.1. Maddenin Tanecikli Yapısı
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Atom (çekirdek, katman, proton, nötron, elektron), bilimsel bilginin özelliği, molekül
F.7.4.1.1. Atomun yapısını ve yapısındaki temel parçacıklarını söyler.
F.7.4.1.2. Geçmişten günümüze atom kavramı ile ilgili düşüncelerin nasıl değiştiğini sorgular.
- Atom teorileri ile ilgili ayrıntıya girilmez.
- Bilimsel bilginin zamanla değişebileceğine vurgu yapılır.
- Bilimsel bilgi türlerinden teori hakkında genel bilgi verilir.
F.7.4.1.3. Aynı veya farklı atomların bir araya gelerek molekül oluşturacağını ifade eder.
F.7.4.1.4. Çeşitli molekül modelleri oluşturarak sunar.
F.7.4.2. Saf Maddeler
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Element, elementlerin sembolleri, bileşik, bileşik formülleri
F.7.4.2.1. Saf maddeleri, element ve bileşik olarak sınıflandırarak örnekler verir.
F.7.4.2.2. Periyodik sistemdeki ilk 18 elementin ve yaygın elementlerin (altın, gümüş, bakır, çinko, kurşun, civa,
platin, demir ve iyot) isimlerini, sembollerini ve bazı kullanım alanlarını ifade eder.
F.7.4.2.3. Yaygın bileşiklerin formüllerini, isimlerini ve bazı kullanım alanlarını ifade eder.
F.7.4.3. Karışımlar
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Homojen karışım, çözelti (çözünen, çözücü), heterojen karışım, çözünme, çözünme hızına
etki eden faktörler
F.7.4.3.1. Karışımları, homojen ve heterojen olarak sınıflandırarak örnekler verir.
Homojen karışımların çözelti olarak da ifade edilebileceği vurgulanır.
F.7.4.3.2. Günlük yaşamda karşılaştığı çözücü ve çözünenleri kullanarak çözelti hazırlar.
F.7.4.3.3. Çözünme hızına etki eden faktörleri deney yaparak belirler.
- Temas yüzeyi, karıştırma ve sıcaklık faktörlerine değinilir.
- Bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişken kavram gruplarına vurgu yapılır.
F.7.4.4. Karışımların Ayrılması
Önerilen Süre: 4 ders saati
Konu / Kavramlar: Buharlaştırma, yoğunluk farkı, damıtma
F.7.4.4.1. Karışımların ayrılması için kullanılabilecek yöntemlerden uygun olanı seçerek uygular.
Karışımların ayrılmasında kullanılabilecek yöntemlerden buharlaştırma, yoğunluk farkı ve damıtma
üzerinde durulur.
F.7.4.5. Evsel Atıklar ve Geri Dönüşüm
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Evsel katı atık maddeler, evsel sıvı atık maddeler, geri dönüşüm, yeniden kullanma
F.7.4.5.1. Evsel atıklarda geri dönüştürülebilen ve dönüştürülemeyen maddeleri ayırt eder.
F.7.4.5.2. Evsel katı ve sıvı atıkların geri dönüşümüne ilişkin proje tasarlar.
F.7.4.5.3. Geri dönüşümü, kaynakların etkili kullanımı açısından sorgular.
Geri dönüşüm tesislerinin ekonomiye katkısı vurgulanır.
F.7.4.5.4. Yakın çevresinde atık kontrolüne özen gösterir.
- Atık kontrolü ile ilgili kamu ve sivil toplum kuruluşlarının çalışmalarına değinilir.
- Tıbbi atık ile temas etmemesi gerektiği hatırlatılır.
F.7.4.5.5. Yeniden kullanılabilecek eşyalarını, ihtiyacı olanlara iletmeye yönelik proje geliştirir.
F.7.5. Işığın Madde ile Etkileşimi / Fiziksel Olaylar
Bu ünitede öğrencilerin; ayna ve mercek çeşitleri ve kullanım alanları; ışığın soğurulması, bu bağlamda
cisimlerin renkli görünmeleri ve güneş enerjisinden yararlanma yolları hakkında bilgi ve beceriler kazanmaları;
ayrıca gelecekteki güneş enerjisinden yararlanma sistemlerini tasarlamaları, böylece yaratıcı ve yenilikçi düşünme
becerisi kazanmaları amaçlanmaktadır.
F.7.5.1. Işığın Soğurulması
Önerilen Süre: 10 ders saati
Konu / Kavramlar: Işığın soğurulması, cisimlerin siyah, beyaz ve renkli görünmesi, güneş enerjisi
F.7.5.1.1. Işığın madde ile etkileşimi sonucunda madde tarafından soğurulabileceğini keşfeder.
F.7.5.1.2. Beyaz ışığın tüm ışık renklerinin bileşiminden oluştuğu sonucunu çıkarır.
F.7.5.1.3. Gözlemleri sonucunda cisimlerin, siyah, beyaz ve renkli görünmesinin nedenini, ışığın yansıması ve
soğurulmasıyla ilişkilendirir.
Renk filtrelerine girilmez.
F.7.5.1.4. Güneş enerjisinin günlük yaşam ve teknolojideki yenilikçi uygulamalarına örnekler verir.
Kaynakların etkili kullanımı bakımından güneş enerjisinin önemi vurgulanır.
F.7.5.1.5. Güneş enerjisinden gelecekte nasıl yararlanılacağına ilişkin ürettiği fikirleri tartışır.
F.7.5.2. Aynalar
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Düz ayna, çukur ayna, tümsek ayna
F.7.5.2.1. Ayna çeşitlerini gözlemleyerek kullanım alanlarına örnekler verir.
F.7.5.2.2. Düz, çukur ve tümsek aynalarda oluşan görüntüleri karşılaştırır.
- Özel ışınlarla görüntü çizimine girilmez.
- Matematiksel bağıntılara girilmez.
- Çukur aynada cismin görüntüsünün özelliklerinin (büyük / küçük, ters / düz) cismin aynaya olan
uzaklığına göre değişebileceği belirtilir.
F.7.5.3. Işığın Kırılması ve Mercekler
Önerilen Süre: 10 ders saati
Konu / Kavramlar: Işığın kırılması, mercekler (ince kenarlı mercekler, kalın kenarlı mercekler), odak noktası
F.7.5.3.1. Ortam değiştiren ışığın izlediği yolu gözlemleyerek kırılma olayının sebebini ortam değişikliği ile ilişkilendirir.
- Tam yansımaya ve prizmalarda kırılmaya girilmez.
- Snell (Kırılma) Yasası'na girilmez.
F.7.5.3.2. Işığın kırılmasını, ince ve kalın kenarlı mercekler kullanarak deneyle gözlemler.
F.7.5.3.3. İnce ve kalın kenarlı merceklerin odak noktalarını deneyerek belirler.
- Ormanlık alanlara bırakılan cam atıklarının yangın riski oluşturabileceğine değinilir.
- Özel ışınlarla görüntü çizimine girilmez.
- Matematiksel bağıntılara girilmez.
ç. İnce ve kalın kenarlı merceklerin odak noktaları çizimle gösterilir.
F.7.5.3.4. Merceklerin günlük yaşam ve teknolojideki kullanım alanlarına örnekler verir.
F.7.5.3.5. Ayna veya mercekleri kullanarak bir görüntüleme aracı tasarlar.
Öncelikle tasarımını çizimle ifade etmesi istenir. İmkânlar uygunsa üç boyutlu modele dönüştürmesi
istenebilir.
F.7.6. Canlılarda Üreme, Büyüme ve Gelişme / Canlılar ve Yaşam
Bu ünitede öğrencilerin; insanın üreme, büyüme ve gelişme süreçlerini açıklayabilmeleri ve ergen sağlığı
için alınabilecek tedbirleri tartışmalarına ilişkin bilgi ve beceriler kazanmaları amaçlanmaktadır. Ayrıca bitki ve
hayvanlardaki üreme, büyüme ve gelişme süreçlerini karşılaştırmaları, büyüme ve gelişmeye etki eden faktörleri
keşfetmeleri ve bir bitki veya bir hayvanın bakımını üstlenmeleri ve sorumluluk kazanmalarına ilişkin bilgi ve beceriler
kazanmaları amaçlanmaktadır.
F.7.6.1. İnsanda Üreme, Büyüme ve Gelişme
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: İnsanda üreme, insanda üremeyi sağlayan yapı ve organlar, sperm, yumurta, zigot, embriyo,
fetüs ve bebek arasındaki ilişki
F.7.6.1.1. İnsanda üremeyi sağlayan yapı ve organları şema üzerinde göstererek açıklar.
- Üreme hücrelerinin yapıları verilmez.
- Neslin devamı için üreme hücrelerinin oluşturulduğu vurgulanır.
- Üreme sistemi sağlığında hijyenin önemi vurgulanır.
F.7.6.1.2. Sperm, yumurta, zigot, embriyo, fetüs ve bebek arasındaki ilişkiyi açıklar.
Embriyonun gelişim evrelerine girilmez.
F.7.6.1.3. Embriyonun sağlıklı gelişebilmesi için alınması gereken tedbirleri, araştırma verilerine dayalı olarak
tartışır.
F.7.6.2. Bitki ve Hayvanlarda Üreme, Büyüme ve Gelişme
Önerilen Süre: 12 ders saati
Konu / Kavramlar: Eşeysiz üreme (vejetatif üreme, bölünme, tomurcuklanma ve rejenerasyon), eşeyli üreme,
büyüme ve gelişme
F.7.6.2.1. Bitki ve hayvanlardaki üreme çeşitlerini karşılaştırır.
- Eşeyli üreme türlerine girilmez fakat eşeysiz üreme türlerine örnek verilerek değinilir.
- Metagenez (döl almaşı) konularına değinilmez.
- Hayvanlardaki iç ve dış döllenme ile iç ve dış gelişmeye değinilmez. Başkalaşım, doğurarak ve
yumurtayla çoğalma konularına kısaca değinilir.
F.7.6.2.2. Bitki ve hayvanlardaki büyüme ve gelişme süreçlerini örnekler vererek açıklar.
- Tohumun çimlenmesini etkileyen faktörlerle ilgili olarak bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenleri
içeren bir deney yapılması sağlanır.
b.Çiçekli bir bitki örneği üzerinde durulur.
F.7.6.2.3. Bitki ve hayvanlarda büyüme ve gelişmeye etki eden temel faktörleri açıklar.
F.7.6.2.4. Bir bitki veya hayvanın bakımını üstlenir ve gelişim sürecini rapor eder.
F.7.7. Elektrik Devreleri / Fiziksel Olaylar
Bu ünitede öğrencilerin; seri ve paralel bağlama çeşitlerini dikkate alarak devre çizmeleri ve kurmaları ve
buna bağlı olarak devredeki lambanın parlaklığının değişebileceğini fark etmeleri, elektrik enerjisinin teknolojik
uygulamaları da dikkate alınarak ısı, ışık ve hareket enerjisine dönüşümü hakkında bilgi ve beceriler kazanmaları;
ayrıca gelecekteki özgün aydınlatma sistemlerini tasarlamaları, böylece yaratıcı ve yenilikçi düşünme becerisi
kazanmaları amaçlanmaktadır.
F.7.7.1. Ampullerin Bağlanma Şekilleri
Önerilen Süre: 8 ders saati
Konu / Kavramlar: Seri bağlama, paralel bağlama, elektrik akımı, gerilim
F.7.7.1.1. Seri ve paralel bağlı ampullerden oluşan bir devre şeması çizer.
F.7.7.1.2. Ampullerin seri ve paralel bağlandığı durumlardaki parlaklıklarını devre üzerinde gözlemleyerek çıkarımda
bulunur.
F.7.7.1.3. Elektrik akımını tanımlar.
F.7.7.1.4. Elektrik enerjisinin devrelere akım yoluyla aktarıldığını açıklar.
F.7.7.1.5. Bir devre elemanının uçları arasındaki gerilim ile üzerinden geçen akımı ilişkilendirir.
- Gerilim kavramı piller üzerinden açıklanır.
- Bir iletkende gerilim, akım ve direnç arasındaki ilişki Ohm Yasası üzerinden açıklanır. Matematiksel
hesaplamalara girilmez.
F.7.7.1.6. Özgün bir aydınlatma aracı tasarlar.
Öncelikle tasarımını çizimle ifade etmesi istenir. Şartlar uygunsa üç boyutlu modele dönüştürmesi
istenebilir.