İNDİR

MERCEKLER

Mercekler, en az bir yüzü küresel olan saydam cisimlere denmektedir.

Cam ve ya plastikten yapılan mercekler ışığı kırarak görüntü oluştururlar.

Mercekler özelliklerine göre 2’ye ayrılırlar.

İnce Kenarlı Mercekler         Kalın Kenarlı Mercekler

İNCE KENARLI MERCEKLER

İnce kenarlı mercekler kenarları ince, ortası şişkin olan merceklerdir.

Işığı toplama özellikleri olduklarından yakınsak mercekte denir. Bir diğer adı da dışbükey mercektir.

İnce kenarlı (yakınsak) merceğe paralel olarak gönderilen ışınlar mercekte kırıldıktan sonra bir noktada toplanırlar.

Kırılan ışınların toplandığı bu noktaya odak noktası denir. Odak noktası F ile gösterilir.

Odak noktasının merceğe olan uzaklığına odak uzaklığı denir.

Merceğin ortasından geçen doğruya da asal eksen denir.

İnce kenarlı merceklerde biri merceğin önünde, diğeri arkasında 2 tane odak noktası vardır. Bu

odak noktalarının merceğe olan uzaklıkları aynıdır.

İnce kenarlı mercekler cisimlerin görüntülerini büyütürler.

Teleskop, mikroskop, dürbün ve büyüteç gibi aletlerde ince kenarlı mercekler kullanılır.

KALIN KENARLI MERCEKLER

Kalın kenarlı mercekler kenarları kalın, ortası ince *olan merceklerdir.

Işığı dağıttığından ıraksak merceklerde denir.

Bir diğer adı da içbükey mercektir.

Kalın kenarlı merceklerde paralel gelen ışınlar uzantıları bir noktadan geçecek şekilde dağılarak kırılır. Uzantıların kesiştiği bu noktaya odak noktası (F) denir.

 

Asal eksene paralel gelen ışın uzantısı odaktan geçecek şekilde kırılır.

Kalın kenarlı mercekler görüntüyü düz ve küçük olarak oluştururlar. Cisimleri daha küçük göstererek sürücünün görüş alanını arttırdığı için araçların arka camlarına konulur

Kalın kenarlı mercekler tümsek aynalar gibi ışığı dağıttıklarından kendileri değil uzantıları kesişebilir. Bu yüzden bu merceklerde görüntü her zaman sanaldır.

Mercekler ışığı kırarak doğrultusunu değiştirir. Kalın kenarlı mercekler ışığı dağıtırken, ince kenarlı mercekler ışığı bir noktada toplar. Bu durum istenmeyen bazı olaylara neden olabilir. Örneğin gelen güneş ışınları bir kağıt üzerinde toplanırsa kağıdın yanmasına neden olur.

Ormanda çevreye bırakılan cam parçaları, su dolu pet şişeler mercek etkisi yaparak ışığı odaklar ve yangın çıkmasına neden olur.

Bu nedenle piknik yapan kişilerin çevreye gelişigüzel cam ve şişe parçaları bırakmamaları gerekir.

Merceklerin Kullanım Alanları

Günümüzde optik araçların yapımında ince ve kalın kenarlı merceklerden yararlanılır.

Mercekler, göz kusurlarının giderilmesi amacıyla en çok gözlük ve kontak lens yapımında kullanılır. Hatta gözümüz doğal bir ince kenarlı mercek bulundurur.

MİYOP

Miyop göz yakını iyi görür, uzağı göremez.

Miyop, gözde göz merceği ışını fazla kırarak görüntüsünün retinanın önünde odaklanmasını sebep olur.

Bu yüzden retina üzerine odaklanmasını sağlayan dağıtıcı kalın kenarlı mercek kullanarak miyopluk düzeltilebilir.

HİPERMETROP

Hipermetrop göz yakını iyi göremez.

Hipermetrop gözde yakındaki cisimden gelen ışınlar retinanın arkasında odaklanır.

Bu yüzden hipermetrop göz ışığı odaklayan ince kenarlı mercek kullanılarak düzeltilebilir.

BÜYÜTEÇ

Optik aletlerin en temel ve basit olanıdır.

İnce kanarlı merceğe sahiptir. Işığı odaklayacağımız bir araçtır.

Büyüteç cisimlerin görüntülerini büyüterek daha kolay görmemizi sağlar.

MİKROSKOP

Çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük olan cisimleri görmemizi sağlar.

İki tane ince kenarlı merceği (objektif ve oküler) vardır.

teleskop

Teleskopların yapısında iki tane ince kenarlı mercek vardır.

Gök cisimlerini daha yakından incelemek için kullanılır. Cisimle aynı tarafta olana objektif, gözlemci tarafındaki merceğe oküler denir. Objektifin odak uzaklığı büyük, okülerin odak uzaklığı küçüktür.

PROJEKSİYON CİHAZI

Bilgisayar ve televizyondaki görüntüleri daha büyüterek beyaz perdeye veya duvara aktarmaya yarayan cihazlardır.

Projeksiyon cihazlarında büyütme amacıyla ince kenarlı mercekler kullanılır.

Video kamera, dürbün, fotoğraf makinelerinde de mercekler kullanılmaktadır..

El feneri ve ışıldak gibi cisimlerde ise kalın kenarlı mercekler kullanılır.